Zapatos de domingo

De pequeniño encantábanme dúas cousas. Unha era o cheiro do café os domingos, despois de comer. Na miña casa nunca fomos ricos e só se facía café o domingo, pero no aturdemento da sobremesa, a cafeteira empezaba a soprar e o aroma espallábase por todos os recunchos da casa, forte, como unha cálida onda e notabas como che burbulleaba a gallarón no nariz? Agora non cheira así.

A outra, ver ao meu avó limpar os seus zapatos brancos de pel os días de festa. Imaxinádevos ao meu avó, alto, ao meu parecíamo, e coas súas fortes mans, así se levantaba, puña o par na xanela e primeiro un e logo outro, limpábaos cun trapo húmido. Despois con agarimo, usando un pano limpo e crema branca, lentamente, nun sentido e no outro, non deixaba nin un anaquiño de pel sen cubrir. Eu adoitaba espialo desde a porta. Ao terminar aseabase, púñase de punta en branco, collía á miña avoa da man e alí íanse os dous completamente felices a darse un paseo e a tomar un viño.

O meu avó ten 85 anos, xa ten canas e dóelle un xeonllo e as costas e xa non ve tan ben. Pero segue sendo igual de coqueto e aínda se levanta os domingos pola mañá e prepara os seus zapatos, para ir coa miña avoa a dar un paseo e tomarse un viño.

O principio da indeterminación (4)

Non volveu a atopar a aquel rapaz, ao mellor marchara para Galicia. Os días pasaban, e os meses, primeiro foran as clases de doutorado, logo chegara a revisión bibliográfica e finalmente, a investigación. Fixo amigos, votou mozo e perdeuno, e volveu votar mozo e volveuno a perder e fixo máis amigos, descubriu que estaba mellor soa con algunha relación esporádica e tivo vida, entrelazando perfectamente as súas relacións persoais e o traballo de investigación.

Noutra ocasión un dos seus amigos presentoulle a unha persoa. O tipo caeulle mal nada máis miralo. Desas persoas que é coma se tiveran un cheiro raro, desagradable, pastoso, que as coñeces e quéreste afastar delas. Unha desas persoas prepotentes que desexan controlar a toda persoa que lle rodea, que pensa que é irresistible…

“Oh, española, ti es española, fantástico! Coñezo moi ben España. He estado alí un montón de veces…, coñezo a paella, os toros, o flamenco! Olé, Olé!”
“Ti es parvo. Para nada coñeces ben España. Hai alí máis cousas que Andalucía e o flamenco. Eu sonche galega. Sabes onde está Galiza?. Non o sabes, non tes nin puta idea, mona, así que mira o mapa e aprende algo e déixame en paz. Como me fode a xente que pensa que en España todos somos andaluces.”

Non quería contestarlle así, pero saíulle da alma.

Nese momento chegoulle o coñecemento de que ela volvera a moverse, que sentíase cada vez máis apegada á Galiza e máis morriñenta, e sentíase máis completa, con máis confianza en si mesma, máis forte. Sentíase estraña. Era feliz alí, coa súa vida, estaba integrada, pero agora tiña un baleiro no seu interior. Cando lle aparecera? Non, non foi de súpeto, agora dábase de conta de que xa levaba tempo alí, pero non o mirara antes, non se decatara. Por qué aparecera? Ela nunca se sentira así, ben, si, collera tristura por ter marchado e por deixar a súa terra atrás, pero aquilo era distinto. Era algo máis, era o desexo de sentirse de algures, de pertencer a unha terra, de ter e de votar raiceiras.

Así foi que por primeira vez, tivo o desexo de voltar á súa terra.

Terminou a fase investigadora e comezou a difícil etapa de ter que redactala tese, de facer encaixar todo aquel material, de darlle unha forma determinada… de lela e de defendela ante un tribunal, que medo lle daba iso de falar diante do tribunal, e os meses pasaron sen decatarse que non tiña tempo para nada máis que para o traballo, case non miraba aos amigos e xa nada quería saber de festas ou ligues. Claro que o esforzo pagou a pena. Doctora Honoris Causa. Lucía no cumio.

Co doutoramento chegáronlle as ofertas de traballo, de empresas privadas, para a universidade, grandes liñas de investigación que a levarían a ser famosa, feliz e rica; e chegoulle de novo aquel sentimento que lograra esquecer naqueles meses de tolos, tanto fixera, e chegoulle moito máis forte.

Mira que o pensou. Deulle voltas e voltas e deixou de durmir. Votou días enteiros metida na casa sen saír nin para dar un paseo e os amigos empezaron a se preocupar.

“Lucy, por fin decidiches saír!”
“Si, decidín, e penso que téñovos que dar unha noticia.”
“Decidiches volver á túa terra, non?”
“Si, así é. Síntoo moito e síntome moi triste por alonxarme de vos. Sodes os meus mellores amigos e non vos poderei esquecer xamais.”
“Non te amoles, eu polo menos, estou desexando coñecer España e a túa terra. Tanto que falaches dela! Ah! E facer o camiño de Santiago.”
“Entón cando veñas terás casa e faremos o camiño xuntas.”

 

Non tiña moito tempo. Aínda tiña que atopar o punto de embarque, facturar as maletas, pasar os controis e embarcar. Iso en moito menos dunha hora. Chegara a tempo máis o medo seguía aí. Viña de outro lado realmente. Mira que intentara iso de “Non coñecerei o medo. Afrontarei o meu medo. Deixarei que pase sobre min e atraveso de min.” pero nada, que non había maneira. Demasiado Jedy para ela.

Agora subir ao avión e esperar polo permiso de voo. De Boston a Chicago e a Madrid e a Santiago. Logo trece horas de viaxe: mira que inmenso é o océano Atlántico. Parece mentira, non é? pero o certo é que o outro, o Pacífico, é o dobre de grande. Canto durará unha viaxe dende Tokio ata L.A.? Cando chegue a casa e todo estea tranquilo mirarao na internet.

Xa dende o aire olla un barco no medio do océano. Vai para Europa. Qué é? Un pesqueiro? Non parece moi pequeno. Non, debe de ser un cargueiro. Si, si que é que leva contenedores na cuberta. Que pequeniño parece dende acá arriba. Logo en porto da máis impresión, seguro. Vaise lembrar de cando foi ver o mar por primeira vez, alá na Arousa, e pasaron por Vilagarcía e polo porto e chegaba un barco, que grande era: que pequeniña era ela daquela, inda agora o sería do lado daquel barco. A onde irá este? Ó mellor vai á Galiza, a Vigo, ou se cadra non, pero mira que sería casualidade que tamén fora para aló. Se puidese saber como se chama miraría a que porto foi…

Vota un sono, que a viaxe é longa e faixe case toda de noite, non se mira nada, se as luces se apagaran de todo seguro que as estrelas si. E por fin chegar á costa Española… hola Galiza, xa estou aquí, mira, en nada estou de volta, co corazón a lle querer saír do peito, que alegría mirar a súa terra de novo despois de tanto temo. Aterrar en Baraxas e logo outro avión, máis pequeno, e nunha hora de volta a Santiago.

Que nervios lle dan só de pensar en todo iso… no pouco que lle queda. Alá nos USA, antes de pasar por facturación volvéralle o medo, e sentíu tristura, chorou, polos amigos que quedaban, polo tempo que alí pasou… pero, mira como son as cousas, que foi pasar polo detector de metais- o reló, o móbil, o bolso, polo escáner por favor, leva algo máis enriba de metal, non?, pase, grazas- foi pasar o detector, e sucedeu como si o detector tamén fora unha peneira que retivese todo aquilo que a entristecía, so pasou a emoción e a alegría da volta. Un paso, tristura, nostalxia, outro paso, o detector, outro máis, alegría, emoción. Como si se botara a si mesma un feitizo para esquecer o pasado, só quedar co futuro, ca emoción do que está por vir.

Sae do aeroporto de Lavacolla, e ponse a cheirar. Si, Galiza chéiralle distinto, máis doce, máis a terra, a verde, máis a fogar. Lembra cando chegou aló, aos USA, fai sete anos, que o cheiro golpeouna, unha labazada en todo o nariz, que mal cheiraba, meu deus! Pero este… este traía ledicia e lembranzas gardadas de tempos vellos de nena na casa dos pais. Ata cheiraba un pouco a esterco e canto lle prestaba!

Buscou un taxi para baixar a Santiago. Tiña pensado botar alí uns días, aínda tiña medo por voltar a mirar ós seus pais, as súas miradas. E coller forzas. Desexaba pasear pola zona vella, necesitaba cousas antigas, edificios vellos de pedra, a catedral, igrexas, necesitaba tomar unhas tapas, canto estrañara o de tomar uns viños e un pinchiño, necesitaba pasear pola Alameda, ver a vella casa, achegarse á facultade, ver o Campus. Canto, canto o necesitaba. E necesitaba pasear por San Pedro ata o Cruceiro, seguiría alí o vello bar? E achegarse ata Santa Clara e dar unha voltiña polo parque de San Domingos de Bonaval, cantas horas tiradas e tirada con Miguel no antigo cemiterio, daquela xa non daba repouso ós mortos, só ós vivos. Ficarán nel os seus fantasmas enterrados? Tiña que probar. E tomaría un licor café na Casa das Crechas ou un café no Paraíso…

E logo si, logo collería o Castromil e deixaría que o camiño a levase de volta a aldea dos pais, ata alí, ata o val lle chegaban as ideas, o futuro, que xa miraría que facer despois, tiña tempo por diante. Ah!, non, esquecíase, tiña que atopar a Ramón, saber del. Pedirlle perdón.

O Principio da Indeterminación (III) O Principio da Indeterminación (V)

O principio da indeterminación (3)

Parte 2. Cantidade de movemento.

Lucía sabe que vai chegar tarde e nótaselle que está preocupada. Non, non se trata realmente de preocupación, trátase de medo, pero non dese medo irracional como o que temos de nenos porque sabemos que algo agóchase debaixo da nosa cama e non somos quen de nos mover, que sabemos que si botásemos unha ollada había desaparecer, tal é o poder da nosa imaxinación e da nosa mirada de nenos. Non é ese medo. É o medo chamado angustia. É o medo que nos enche o corpo porque nos imaxinamos o perdidos e o mal que nos imos atopar se non se cumpren as nosas expectativas.

Ben certo é que os homes son os únicos animais que sofren e angústianse imaxinando unha situación desagradable… A quen non lle ten pasado? Non vou dar aprobado ese exame, imaxinas, e os nervios toman o teu corpo e andas como asustado, énchete algo feo e noxento, e entón ti estudas máis, ou lle pisas o acelerador porque non tes ganas de chegar tarde outra vez a esa cita, non cambiarás nunca, que sempre me tes esperando, xa estou acostumada… pero un día…

Lucía vai chegar tarde e hoxe ten medo. Porque leva sete anos fora da súa terra entregada a súa tese. Porque sabe que de non marchar hoxe non o fará nunca máis. Porque sabe que foi feliz estes anos, pero que quere outra cousa, quizais unha vida que recorda do seu pasado, unha vida que algunha vez viviu, que quixera recuperala. E que ten morriña da súa familia, da súa terra… dos seus amigos.

Lucía vai chegar tarde e ten medo, porque fai xa sete anos que marchou e está asustada pola volta, polo que deixou atrás, porque a terra, a familia, os amigos que mandou á merda xa fai tanto tempo vanllo votar en cara. Ou ela pensa así. Ten medo de que lle pregunten porque marchou.

Lucía, Luca, tamén tiña medo cando marchou, moveuse para fuxir e agora, despois de tantos anos, agora que atopou un camiño, agora que se atopou a si mesma… agora que por fin descubriu quen é, que confía no que é, que é decidida e que sabe que non lle asusta máis a vida, agora descobre que o voltar asústaa.

Pero tamén ten medo do que deixa. Como fai sete anos. “Éche gracioso” pensa, “a vida é como unha onda sinusoidal”. “As cousas repítense cunha certa periodicidade. Daquela, cando marchei para acó, estaba asustadísima, polo que deixaba, polo que non coñecía, polo futuro, e agora, agora vólvese a dar o mesmo conto. Daquela tocoume vivir o seno, o val da onda, e agora, despois de pasar a cresta, un ciclo despois, volvo a atoparme no mesmo sitio, no val de novo.”

Lembranzas, sempre as lembranzas, pensa, que os homes somos os nosos recordos, que o que non lembra o que lle aconteceu non é nada, somentes unha pálida sombra de si mesmo, e por iso véñenlle as lembranzas, no taxi, camiño do aeroporto.

Ela nunca saíra da terra, que só coñecía ese anaquiño do mundo. Xa o dicía o libro de xeografía: Galicia é o territorio xeográfico limitado polo norte polo mar Cantábrico, polo oeste polo océano Atlántico e polo sur polo río Miño, o pai Miño, e que limita polo leste co Principado de Asturias e as provincias de León e Zamora, e polo sur con Portugal.

Para ela nunca existiran nin Asturias, nin León, nin Zamora, só apenas Portugal. Fora algún que outro mércores a feira de Valença cos seus pais, a mercar toallas, e a dar unha volta pola fortaleza, que bonita que era, sempre quería subirse as murallas e ollar o río Miño pensando que era unha princesa, pero só era un desexo que logo non cumpría, que nena máis obediente. Tamén ten ido á Vilanova da Cerveira, os sábados, o máis lonxe que chegara fora a Caminha, onde o pai mercaba viño verde ou ben Mateus Rossé ou Porto Ferreira. Eses días de moito andar eran días nos que se comía arroz con frango ou bacallau no forno. Logo na casa, miraba as botellas e lembrábase da fortaleza. Canto tempo vai aló…

Pero á fin, despois de voar de Santiago a Madrid, vai pasando por riba da súa terra e non a recoñece, cruza por riba do mar de Arousa e de repente xa non está na Galiza, na terra nai, xa pouco vaise vendo, alá embaixo, as illas Cíes, que bonitas, canto lle gustara aquela vez que fóra de excursión cuns amigos, no verán, un ano que aprobara todas en Santiago… e pensa na curvatura da terra e no cabronazo do Colón, se non fora por el podería ver sempre as Cíes, cando desaparecen da súa vista.

Síntese unha personaxe rosaliana e quixera lembrarse daquela poesía, ou era unha canción de Amancio Prada?, non importa que a ela nunca lle chamaron esas cousas, ela sempre foi de M80 e non lle sae a letra, só a música, que lle gustaba a súa nai, a naiciña que queda alá atrás naquela curva do mundo, tarareaa pero só faille sentirse máis morriñenta, máis afundida na súa singularidade. Non ve nada, a luz non sae dela, e chora, chora polo que quedou atrás e polo que virá.

Lembra, cando chegou aló, a Massachusetts, tan perdidiña, apenas un pouco de inglés conseguía falar, que mal o pasou os primeiros días, non coñecía a ninguén, todo distinto, canto fixera o ridículo. E logo chegara o coñecemento ese que todos ou casetodos os humanos temos dentro de nos, ou se cadra é algo que está en cada un pero que uns o saben e outros non, ese coñecemento de que todo pasa e que a situación mala non é eterna, se cadra tampouco a boa, e todo empezou a encaixar, xa non dicía “time” por “weather” cando falaba do bo tempo que facía eses días, xa empezaba a pasar desapercibida, xa era un máis. Tranquilizouse.

Por aqueles días sucedéralle algo realmente estraño, algo que a marcara máis que o resto dos seus sete anos nos USA, un suceso que a levou ó camiño onde se atopa agora. Meses máis tarde, dándose de conta un día de que se movera, de que algo mudara nela, mirou cara atrás na súa vida e recoñeceu a orixe do seu cambio naquela data.

Fora un 12 de Outubro, que a alguén lle dera na residencia onde vivía, na que a única hispana era ela, por celebrar a festa da hispanidade. O certo e que ela pronto decatouse de que aquel non era o ambiente ao que ela estaba acostumada, e pronto soubo que nun futuro próximo pediría un cambio de residencia ou buscaría un piso para compartir ou para ela soa no campus, que ben o sabía, agora era unha boa adiviña. Naquela residencia ela tiña un cuartucho que polo tamaño lle recordaba ó da rúa Galeras en Santiago, pero nada máis, polo resto eran o sol e a lúa, ata tiña calefacción central e dúas ventás (e non era frío, non) polas que descubrira a fermosura outonal das árbores, que alí non tiñan piñeiros nin menos eucaliptos, só frondosas árbores caducifolias, que chegado o tempo vestíanse con follas de todas as gamas das cores dende o verde ao pardo, a cor da caída, pasando polo vermello e o amarelo.

E tamén tiña uns compañeiros que pasaban os días pensando en cal sería a seguinte festa, xa lle perdera a conta das que levaban feitas nos case que dous anos que levaba alí, uns compañeiros ós que case sempre conseguía esquivar.

“Mirade, hoxe é que teño a regra, xa sabedes.”
“Grazas por invitarme á festa, pero xusto mañá teño que ir falar co meu titor.”
“Non podo, síntoo moito – i´m sorry, que vou pasar dous días de seminarios e necesito descansar.”
“É que este frío vaime matar, máis me fode a min que xa levo case tres semanas co catarro…”

E eses compañeiros non pensaban en renderse e tentábana unha e outra vez. Cómo non ía ser así, que ela era a única rapaza hispana que miraran na súa vida, e iso que ela parecía tan caucásica como a que máis, e logo estaba ese estraño acento cantareiro que ela tiña, que os volvía tolos a todos e a algunha que outra tamén:

“Xa me diredes o pouco que se parece o meu acento galego ó da xente de México, pero nada, que esta xente non se entera”, contáballe ós seus pais cando falaban por teléfono unha vez ao mes.

Un día unha das súas amigas contoulle o da festa da Hispanidade, que a facían por ela. Ían disfrazarse con traxes típicos españois e a facer sangría, e traerían música flamenca e que tiña que ir que se non lles parecería mal. Ela, que seguía a ser a rapaza sinxela e atenta que sempre fora así, dixo que si, sen darlle importancia o do flamenco, nin a nada diso, que decidira que o ía pasar ben, tan contenta que estaba por aquela festa.

Farolillos e guirnaldas, luces de festa, traxes típicos sevillanos ou cordobeses, un rapaz vestido de toureiro e unha cabeza de touro, fino e sangría, e “Los del Río” soando dende algures nun aparato de música, mesturábanse con xente falando en inglés e soltando polo medio algún que outro “olé” con goma de mascar entre os dentes.

“Creo que xa bebín demasiada sangría, Luca vou parar.”
“Si, xa miro, Lizzy, xa empezas a falar castelán...”

Nunca pasara unha festa igual. Ela, Lucía, o centro de atención dos homes que non a deixaban nin a sol nin a sombra, que se apresuraban por ver quen era o primeiro, e das mulleres, non de todas, mortas de ciumes, que eses eran seus homes.

E de súpeto sucedeu. Acercóuselle un rapaz sen disfrace, a ela xa non lle importaba, que xa bebera bastante sangría e todo lle parecía ben, todo era alegre, e que non era ela, era outra, xa lle botara o ollo a un… Empezaron a falar en castelán, el falaba de carallo, que estivera pasando unha boa tempada en España e gustáralle moito.

“E de que parte de España es?”
“Non vas a saber, da igual.”
“Que va, que recorrín toda España dun extremo ó outro, seguro que sei”
“Bueno, pois eu veño da Galiza…”
“Da Galiza! Oh!, eu estiven alí, fixen o camiño de Santiago e namoreime daquilo… é a parte de España que máis me gusta, moi bos costumes, tradicións, a máxia…”
“Ah, si? Olé – e ela sen recoñecerse a si mesma, medio bébeda, díxolle- meu toureiro guapo!”

De súpeto mirouna, e súa cara mudou, tiña unha expresión que ela non soubo definir, como si ela fora el e sentise vergoña, de si mesma, que cousas pensaba, debería deixar de beber, que a sangría levaba moito azucre e subíase moito:

“Non o entendo, non sentes vergoña por deixar que te trate así toda esta xente? Para eles por ser española xa tes que ser andaluza e a ti impórtate ben pouco. Deberías dicirlles fachendosa, que esta non é a túa cultura, que en España conviven diferentes pobos e que un deles, o teu, ten unha cultura tan rica ou máis que a do sur. Non o entendo, téñovos envexa ós galegos polo que tendes e ti…”

Non rematou de falar. Deixou de mirala e marchou, e Luca non soubo que dicir.

O Principio da Indeterminación (II) O Principio da Indeterminación (IV)

O principio da indeterminación (2)

Miguel. Altruista, alegre, loitador, xeneroso, comprometido… Movíase e moito, e de tanto que se movía o seu ser sempre quedaba agochado pola incertidumbre, no principio da incertidumbre, e no seu final. Miguel-me-gustan-todas-me-gustan-todas-en-general-pero-las-rubias-pero-las-rubias-me-gustan-mas, que nunca lle decía que non a unha moza, mozas desas que correndo lle decían a el que si, o Breogán das rastas que tocaba na súa guitarra a Zeca Afonso e a Silvio Rodriguez, que as sabía todas, loiro el cas súas rastas e a súa barbiña sempre ben arraxanda. Miguel, que nunca tiña repouso, hoxe ti e mañá aquela…

Que o de ser altruísta, loitador, xeneroso... a súa guitarra e as súas rastas non era máis que pose, máis que outra máscara, porque nunca se podía saber quen era el. Así se movía Miguel, rápido, de unha rapaza a outra... a semana pasada era unha loira menudita que coñeceu no Imsomnia, a anterior unha rapaza morena que estuda historia, e a anterior unha de medicina e outra de farmacia. Nunca pararse en ningunha, apenas dous ou tres encontros, como moito unha semana e logo a por outra, que moitos peixes hai na auga. E tamén en Santiago...

 

Onte pola noite foi a tomar unhas birriñas cos seus amigos, cos seus grandes amigos, os mellores, que so lle pedían a súa comprensión e nada máis. A Luca e o Ramón. El sempre animoso, fantasioso, tan cheo de espectativas, tan ambicioso, sempre tan falador, que boas conversas, que boas rifas, tan pouco comprometido con todo menos con si mesmo, nunca lle decía que non a outra copa de licor café, a outra muller na súa cama. Ela sempre aberta, faladora, intelixente, pero sempre distante. Por qué non se comportaba como o resto das mozas que el coñecía? Por qué non se volvera toliña por el? Qué tiña distinto que tanto o atraía?

Onte a noite, quedaron os tres, tomaron unhas cervexas e chegada a hora Moncho dixo que marchaba a casa que estaba canso que aínda lle quedaba unha boa andada ata Conxo, que hoxe non tiña o corpo para baixar a casa de Luca, mentras outra voz, esa que nunca a escoitan os demais, dicíalle ao oído ao bo de Moncho que marchara, que a ver si desta volta, quedando soa, Luca , decidíase a atacarlle ó Miguel. Que canto llo agradecería ela. E esa voz ao mesmo tempo mataba a outra, máis silenciosa, que dicía... el faralle dano e logo ela correrá aos teus brazos, xa o verás.

"Adeus Ramón, un biquiño, até mañá as dez, non te esquenzas de me traer os apuntes."
"Adeus Moncho... non te me perdas polo camiño, unha aperga compadre... -e xa cando Moncho desaparecía por unha volta da rúa- Luca, veña que che acompaño a túa casa, que non son horas de andar por Galeras a soas."
"Mira... eu non teño soño Miguel... facíame andar... deixa que che acompañe un rato..."

Miguel que sabía que a enfermidade da aboa non estaba tratando ben a Luca non protestou e así aquela noite, a diferencia de outras tantas o camiño deles dous, o que sempre remataba en Galeras, quixo rematar en San Pedro. Ao contrario xusto do de Santiago que ven de aló arriba de San Marcos, do Monte do Gozo, cantas parellas gozarían nos barracóns, tantos días de Camiño e por fin unha habitación para eles sós, que vai por San Pedro... e logo, pasando pola Porta do Camiño e pola Praza de Cervantes ata a Praza do Obradoiro pasando pola Azabachería, remata no Obradoiro, o Camiño que esquiva sempre, sempre, a Casa das Crechas...

Pero eles levaban o seu propio camiño, o que vai, tanto lles gusta pasar por alí de noite, pola Quintana de mortos primeiro e logo a de vivos. E que non esquiva nunca, nunca á Casa das Crechas.

"Ti que dis se lle tomamos unha aquí, miramos a foliada un rato, que escoitase unha boa festa, e logo marchamos para casa?"
"Non sei, non sei… bueno veña, unha rápida"

Onte a noite, as Crechas eran a festa. Os gaiteiros, o violín de Quim, as pandeiretas, o tambor, o acordeón de Xan, Davide co seu cantar, as palmas… a calor, a calor que leva dun licor café con xeo a outro e cando te das conta, Luca fita o ollar de Miguel, que recoñece a mirada, e vai achegando a súa face, lentamente, lentemente, aínda con dúbidas, á de Lucía, e, ó fin, dalle un bico nos beizos.

Onte a noite, os minutos non existiron nin para Miguel nin para Luca e o camiño a San Pedro, xusto onde está o cruceiro (o bar e o de pedra), deixou de existir. Un paso, a porta das Crechas. Outro paso, a porta da casa de Miguel, San Pedro. Onte a noite, a noite foi eterna para Lucía mentras Ramón marchaba só, como sempre para a súa casa.

 

Ramón sempre foi un apoucado. Os rapaces do seu pobo o tiñan como un rapaz ó que molestar, a diana das súas inseguridades. El vivía na súa casa encollido en si mesmo. Como apenas tivo amigos cos que xogar aprendeu a imaxinar a vivir noutros lugares da súa imaxinación e empezou a ler todo aquelo que caía nas súas mans. Ramón o reservado, o neno raro. Ó cumplilos dezaoito marchou á universidade e de súpeto moveuse. Mudou. Deixou de ser o que era.

Ramón na universidade. Cando chegou a Santiago seguía a ser Ramón o reservado pero rápido comprendeu que alí todo era distinto. Ninguén o coñecía. Podía ser quen quixera el. Por outro lado a xente que empezaba a coñecer tratabao doutro xeito, pero el aínda esperaba que fosen como os seus vellos compañeiros do pobo. Pouco a pouco deixou de ser reservado e desconfiado e volveuse aberto, seguro de si mesmo, ambicioso.

O primeiro día de clase coñeceu a Lucía. Non fixeron migas inmediatamente. El case tíñalle medo e ela tan fermosa, tan feliz. Como lle ía facer caso a el? Haberían de pasar dous anos: os dous sentíanse demasiado asustados, demasiado afundidos no seu mundo, pero a el, aquela rapaza de mirada forte que sentara ó seu carón aquel primeiro día de clase, quedoulle gravada no peito como un ferro de marcar.

Cantas veces tratou de falarlle abertamente, de ter folgos para invitala a tomar un café!

De festa a festa, de examen a examen, pasaron os dous anos. As veces falaban en clase, ou incluso chegaban a intercambiar algunhas palabras nos descansos ou ó rematar a xornada, pero nada máis que eran pequenos intercambios teóricos sobre a clase que viñan de recibir ou ben o típico “qué tal levas o exame?”, “deixasme os teus apuntes?.”

Ese ano, tocoulles xuntos no grupo de prácticas e alí, entre proba e proba, no medio dos aparellos de medición descubriron que tamén podían falar de máis cousas. E logo non? Os dous viñan de pobos pequenos e rápido empezaron a falar de animais, de tardes ó carón da cociña de ferro, de castañas asadas…

Máis rápido que o que lles costara descubrirse fixéronse inseparables. Antes dun momento das súas vidas son dúas partículas cada unha polo seu lado e un segundo despois dese momento quedan tan fortemente unidos que pensan que sempre foi así.

Pero, que pasou co sentimento que el agochaba por ela? Seguiu alí dentro, que ben que se está agochadiño que non pasamos nin frío nin calor, non se sofre alí adentro. Ramón era feliz só porque eles dous eran bos amigos: estaba convencido de que ela só sería a súa amiga. Que pouca cousa se veía el para ela. Que pouco se quería no fondo, por máis que fora ambicioso, por máis que mirase alto e que pensase que el era o mellor físico, o que había chegar máis alto que ninguén estaba condenado a fracasar e el non o sabía. Moverase para seguir no mesmo sitio.

 

"Así que… por fín se decidiu…"
"Pois si, non sabes o feliz que son…"
"Alégrome por ti Luca…"
"Pois Moncho, non pareces moi contento…"
"Pois si que o estou, non te creas. Si, si que me alegro e moito, xa sabes que Miguel caeme moi ben."
"Mira, para celebrarlo invítote a comer na casa…"
"Non, non podo… quedei cos meus compañeiros… para ir comer á residencia."
"Veña, vente comer…"
"Non grazas Luca…"
"Monchiño, anda, que teño moitas cousas que che contar."
"QUE NON LUCA, QUE NON."
"Eh, bueno, vale, olvidao, vémoños mañá na clase… queres que quedemos pola tarde para tomar un café?"
"Non, hoxe teño moito que estudar… eh… Luca…"
"Dime Moncho!"
"Non… nada… ata mañá."

O Principio da Indeterminación (I) O Principio da Indeterminación (III)

O principio da indeterminación (1)

“Principio de indeterminación de Heisenberg: non poden determinarse, simultaneamente e con precisión arbitraria, certos pares de variables físicas, como por exemplo a posición e o momento lineal dun obxecto dado. Canta maior certeza se busca en determina-la posición dunha partícula, menos coñécese a súa cantidade de movemento lineal (Werner Heisenberg, 1927).”

Os homes somos as partículas subatómicas que forman o seu propio universo. Atraémonos e odiámonos, estamos a dar voltas, xuntámonos en íntimas fusións, separámonos soltando tal enerxía que rompe o noso mundo e as veces fuximos e non sabemos a onde ir.

E de todas esas partículas que son os homes, que se agrupan, que andas soas, que son todas distintas, había unha vez tres que se xuntaron e que se separaron e que daban voltas ao redor de si mesmas.

Tres partículas, tres átomos, tres homes, unha muller e dous homes. Lucía, Ramón, Miguel.

 

Parte 1. Posición.

Lucía sabe que vai chegar tarde a clase e non está preocupada igual que non lle molesta a choiva que cae e que asemella pouca cousa, apenas uns átomos translúcidos de auga que che deixan mollado ata os osos, ou igual que hoxe non lle amola ter que cruzar o campus enteiro sen un agocho... sempre pensou no desalentador que é ter que chegar ao fin do mundo, ao Finisterre do campus... unha pagana peregriñaxe diaria ás ciencias físicas... hoxe non. Hoxe nada lle importa, nin sequera a frase de burla ca que a recibirá o Sr. Profesor de física cuántica cando apareza pola porta da clase case media hora tarde.

Hoxe nada lle importa, hoxe que non desfixo a cama no anano cuartucho do piso que comparte con Carmen e con Ana, ese vello e esborrallado piso polo que pagan case 600 euros, que mellor estaban as tres na corte das vacas da casa dos seus pais.

Hoxe nada lle importa, hoxe que si que desfixo a cama de outra persoa, un rapaz que a atraeu como se atraen os polos dos imáns, inevitablemente, sen dúbida, dende o día que o mirou por primeira vez cas súas rastas e o seu palestino, aquel día que ela, se cadra por culpa do destino, foi a unha festa á que non tiña gañas de ir, que entrou naquela habitación chea de xente medio bébeda e saíu tamén ela bébeda de Miguel…

Lembranzas, lembranzas daquel día, como o vai esquecer... nunca! Ela nunca che foi alguén de saír de festa. A ela sempre lle gustou máis tomarse un cafeliño nas Crechas ou no Paraíso Perdido, que lle quedaban preto da casa, con Ramón ou cas compañeiras, e logo a casa a estudar, que andar por aí de carallada e poñerse cega de alcol como fai tanta xente agora. É o que ten facer ciencias físicas. Pobre dela se lle gustase a festa, a ver si era quen de saca-la carreira a ano por curso... Amais que ela nunca foi unha rapaza moi de ir con mozo e iso que non era fea, non... mira que non había compañeiros que devecían por saír con ela, e ela que non, que os estudos era o que importaba. Guapa era, e moito, pero non lle tiraba iso de arranxarse polas noites e saia pouco, non bebía e nunca pensou en ter mozo.

“Ja” dicía, “nin que estivese estropeada para me ter que arranxar.”

O que sempre lle prestou foi estudar que xa llo dicía a súa nai, “Mira pra nos, Lucía, nunca tivemos nada máis que traballo, os animais, a granxa e traballar, e agora temos cartos, pero nada máis, e queremos que ti estudes, que sexas o que nos nunca puidemos ser, que teñas un futuro, un bo traballo, miña Luquiña” e a aboa, na súa cadeira preto da cociña, miraba para ela como se lles dixera a veciños imaxinarios “esa é a miña neta.”

Pero ese día que tanto lembra tiña a tristura no corpo. Quen sabe. Ao mellor fora a enfermidade da aboa alá na aldea ou que xa remataran os exames ou seica foran as dúas cousas... quen o sabe? O certo é que as compañeiras metéronselle todas naquel recunchiño do piso, a súa habitación que de pequena era parecía un armario especialmente grande e apenas tiña unha pequena ventá (pero que era como catro, que dende ela tiña vista da Alameda, paraíso de vista), e que non a deixaban soa, que se viñera con elas de festa, que vas facer na casa, darlle máis voltas á cachucha esa túa, enmorriñarte toda.

“Mira guapiña, si te quedas aí acabarás la carrera y serás una gran doctora en física de lo que sea, pero nunca saberás que es un puto día de festa racahada.”

Aínda non pasara nin media hora e xa estaban as tres no Abella co primeiro corto na man.

“E sempre che poñen a mesma tapa? As patacas e o xamón?”
“Luca, mira que es parva, que non é xamón... Saberás moito de vectores e cousas desas pero de andar por aí non tes nin puta.”
“No te preocupes que hoy te desvirgamos nosotras en la noche santiaguesa!”

Un par de tabernas máis alá e, non o pode esquecer, á festa para celebrar os 30 anos da estrea de O Gran Dictador en España na asociación aquela, como era... a Gentalha, que era o lugar da festa, as dúas compis xa medio peneques e ela que non sabía ben o que facía, un par de cortos tomara, que pouco lle faltou na porta para dar a volta para casa.

“Como vas voltar ti soa, que non sabes o que haberá polo camiño.”
“Pero si é baixar polo campus sur, métome por Pelamios e case que xa cheguei.”
“Que non parva, que ti te quedas aquí, con nos.”
“Anda!, e ti falando en galego? Como che deu por aí?”
“E que aquí na asociación esta todos fálanche en galego...”
“Pailana, seguro que é por un tío...”

… e alí estaba el.

Abríronse portas con todas as posibilidades. Orbitais de Schrödinger na súa vida. Bailar, un bico, foder na súa casa, o home da túa vida ou só un rollo dun día. Falar toda a noite, ver amencer, bos amigos ou “que a min ter parella non che me vai” ou “é que me caes ben e nada máis”…

“Mira Luca, preséntoche a Miguel, un amigo da asociación.”
“Miguel, Luca. Luca, Miguel.”
“Hola, encantado. Que bonito nome, Luca, como a canción de Suzzanne Vega, Luka. My name is Luka…”
“Ah, non sei, non a coñezo. Sempre fun Luca dende pequena, non sei…”

Cantas veces falou e falou así cun home? De súpeto amencía, con ese frío que non o hai igual en todo o día e estaban a xantar no Galicia e logo el acompañábaa a súa casa. Ela estaba descolocada, toda a súa carreira facendo ese camiño noutro sentido: quería ir para o norte e camiñaba ó sur.

“Veña un bico.”
“Un bico, chámote, vale, tomamos un café e rematamos a conversa esta.”
“Vale Miguel, un bico.”
“Oes… Luca… pero seguro que non queres que suba?”
“Que non parviño, que non, vai pa casa que é tarde”
“É cedo Luca, é cedo”
“Si, depende… aburiño”

Así foi, fixéronse amigos, pero... ela... de socate, no seu corazón, tiña algo... algo que alí non estaba antes... namorouse de Miguel.

 

“E agora que fago, entro, espero á seguinte hora... veña, que só pasan vinte minutos... adentro.”

“Home, Señorita Romero, non o podo crer, vostede chegando tarde... que lle aconteceu? que a miña clase non lle era o bastante interesante e decidiu tomalo con calma...?”

Si alí está Moncho, colleulle un sitio que a clase está chea, apresa que o mona ese aínda vai soltarlle algo máis.

“Hola Luca, e ti? Pasouche al...”
“Hola Mon e grazas polo sitio, que tal a clase? Deu moita materia?”
“Non, que dis, que leva toda a clase falando de Heisenberg e da súa vida, seica é importante. Pero dime, que che acont…?”
“Veña, cala, oh!, que non me entero.”

“Joder Luca, non sei como o fas, chegas tarde e entéraste de todo. A ver, entón o Principio de incertidumbre o que di é que non se poden precisar as medicións?.”
“Que non, que pesado”
“Como que non, Luca?”
“Ben, a ver, Heisenberg referíase ás partículas porque para elas a constante de Planck é moi grande. Na mecánica clásica, que trataba os corpos macromoleculares, como un coche ou ti e eu, non se manifesta porque a constante esa é moi pequena, vale?”
“Joder, que iso xa llo entendín ao Cuántico.”
“Agora pensa que un coche é unha partícula. Se ti queres calcular a velocidade dun coche ten que se mover, non? A velocidade é a variación do espazo no tempo, polo tanto podemos calcular con infinita exactitude a velocidade pero non a localización. E para poder calcular a situación o coche ten que estar inmóbil… Pensa no GPS. Se ti lle pides que che diga a posición, onde está o coche, non che vai dicir a posición exacta, vaiche dicir a de fai uns segundos, non? Ti usas o GPS e o coche estase a mover.”
“Ah carallo! Vale, xa o collín, a medición pode ser precisa pero non podes medir dúas cousas á vez: ou mides a lonxitude de onda ou mides a frecuencia, non?”
“Si, esas son as variables conxugadas. Creo que Hawking dixo unha vez que toda materia ten asociada unha lonxitude de onda.”
“Non, a idea foi de Louis-Victor de Broglie, pero quen a desenvolveu foi Einstein”
“Ah, si, certo. Mira Mon, non che parece que todos fóramos partículas? Ti, eu... Miguel.”
“Si, supoño que é certo, atraémonos e repelémonos, como se fóramos fotóns, ou átomos, fisionámonos, fusionámonos, cada un ten a súa luz propia… Miguel?... agora que me lembro: e logo, por qué chegaches tarde hoxe á clase, Luca? Non sería por culpa de...”
“Eh, non sei si contarte… non sei, dame vergoña.”
“Veña Luca, non sexas así, que ti sabes que podes confiar en min.”
“Ben, verás, Miguel e eu… Mira, cando ti marchaches para casa onte pola noite, Miguel dixo de me acompañar a casa como sempre, pero…”

Onte saíron os tres a tomar unhas birras, como fan dende ano e medio, dúas veces á semana. A vida de Lucía mudou moito nese tempo, quen llo ía dicir. Xa non estaba quieta, parada, xa se movía, con celeridade. Un día Miguel, o seu novo amigo, coñeceu a Ramón e deixaron de ser dous, xa foron tres. Os tres amigos, as tres esquinas dun triángulo, os tres puntos dun plano. As tres partículas subatómicas.

Ela nunca pensara que foran a caerse ben... tan distintos que eran, pero mesmo foi descubrir a súa afinidade polo licor café e as barreiras racharon. As partículas, sempre as partículas, opostas, unidas.

Os tres adoraban as conversas. Cunha botella, daba igual de que, mais se era licor café mellor. As conversas eran longas, e as veces duraban toda a noite. Non sempre, que estudar era o importante. Falaban do goberno, do quecemento da terra, da música, dos libros, da guerra en Irak…

Cantas noites ela quedaba xunto eles, muda, mentres estaban a falar do mundo e da súa salvación, ou de onde era o mellor licor café (se o de Ourense ou o do Salnés: nunca chegaron a un acordo pero a moitas cheas do negro licor, si) ou de tantas e tantas cousas, pero aínda estando os tres tan xuntos, so existía Miguel, que aos seus ollos mudara en monologuista. As súas palabras quedaban dentro dela e ardían como combustible desa calor que lle ía medrando polo fondo.

Ela bebía o aire del e el vivía sen ter coñecemento.

O Principio da Indeterminación (II)

Ese Woody...

Mirade a frase de Woody Allen que atopei na rede... bueno, sabedes que o xudeu americano máis europeo do mundo, ten un montonazo de frases célebres, como "No quiero alcanzar la inmortalidad a través de mi obra, sino simplemente no muriéndome", frase, ca que estou totalmente dacordo, suscriboa.

Pero esta frase non vos recorda un pouquiño a unha copla tradicional galega?

"Cómo quieres que te olvide si cuando comienzo a olvidarte, me olvido de olvidarte y comienzo a recordarte."

Mirádea en galego e por versos:

"Cómo queres que te olvide,
se cando comezo a olvidarte,
olvidome de olvidarte,
e comezo a recordarte"

Si agora vai ser que Woody Allen tiña ascendencia en Avión...

A ducha

Seguindo co anterior artigo, e motivado polo feito de escribir un conto para o apartado de relatos da "Ventana de Millás", aí vai un cortiño, moi cortiño.

---

Onte había reunión de veciños no meu edificio. Eu como non son propietario non podo ir, que xa vai o meu caseiro que ademais é o dono. Como é unha torre moi alta celébrana nunha sala anexa ao portal.

Cando cheguei de dar un paseo alí estaban todos, ou o que é o mesmo, un xentío: o meu edificio ten 12 plantas. Imaxínache cantos veciños...

Entrei, collín o ascensor, que vivo no oitavo... si, as vistas son increibles, e entrei na miña casa.

Pódeste imaxinar as ganas que tiña de darme unha ducha? Pois non había auga, estaba cortada.

Tiven que irme sen ducharme, que remedio, co que me amola sentirme... sucio, e ao saír do ascensor, ao portal, atopeime á vicepresidenta, Rosa, unha señora encantadora, que sempre che axuda cando pode.

"Mira, que non hai auga..."

"Hai, séntoo moito, é que á beira do local da reunión está a bomba do auga corrente e facía tanto ruído que tivemos que apagala para poder celebrar a xunta..."

Mellor calas, díxenme...

Café con leite

Hoxe, casualmente pareime a tomar un café.

Non é que me fixese falta tomarme outro, bo, vale, si, si que o necesitaba, atopábame... como o diría, atafegado polas primeiras horas da tarde... é que son as que menos me gustan, sabes? Adoitas terminar de comer e sempre che preguntas que facer. Bo, vale, primeiro hai que lavar os pratos e recoller a mesa, claro... que si, que o recoñezo, non sempre o fago. Adoito deixar que se xunten os do mediodía cos da cea. A eles gústalle, sabes? E ás veces cos do almorzo. Non vexas a orxía que montan alí no pilón, pratos con culleres, os vasos e os coitelos, aquilo é demencial.

Como ía dicindo, que un a esas horas non sabe que facer e é que eu só durmo a sesta cando realmente me fai falta, cando caio co soño. Non, non, nunca quedei durmido encima do prato de comida..., non. E non me gusta ver documentais que me dá o soño e nunca aproveitas a tarde. O que me gusta é tomarme un café.

E xa o tiña tomado en casa pero como che contaba, facíame falta. Ademais, o bar Bonsay é un sitio moi agradable, sempre hai conversa e a tal hora está tranquilo... Mercedes, a nai do dono, fai un biscoito con anís que non só atrae ás moscas... ademais por alí pasan as raparigas camiño da praia, e bo, ti non vexas como se poñen nestas datas...

O certo é que estaba alí tomando tamén un café un coñecido, bo, non sei como se chama, sabíao pero non me acordo e senteime ó seu carón. Ah, si, é Manuel. Un rapaz que traballa alí á beira nunha empresa do porto. Pedinme un cafeliño con leite, que só me é moi forte, e unha copiña de licor café, xa sabes para subir un pouco o ánimo, e ó mirar ó meu amigo decateime de que el estaba máis “atafegado polas primeiras horas da tarde” que eu.

Qué cara que tes- díxenlle.- Non hai ganas de ir traballar.

Respondeume que non, que estaba canso, e que aínda lle quedaban tres horas de oficina.  Normalmente atópalo polo porto, controlando os barcos, xa sabes, pero hoxe tocáballe oficina, claro, xa, que non hai ningún barco atracado.

Pero o peor, vén despois,- díxome.- Teño xunta de veciños.

E acendéuselle a cara.

Inviteino ó café, invitoume a outro, tomeime a miña negra auga da vida e nese momento, na tele empeza "Aquí non hai quen viva"... que casualidade, e empeza xusto cunha xunta de veciños...

Voume, sigo andando pensando que xa non me atafega a tarde e que mañá volverei pasar polo Bonsay, que o licor café estaba moi bo e quen sabe, se me acordo poida que lle pregute que tal a xunta e se algunha vella veciña súa, sen nada mellor que facer, pediu a dimisión do presidente... quen sabe, se cadra ata vive con dúas vellas máis que pasan o día rexoubando polo patio de luces.

Ese tamén é o serán

Que ben que esmorece o día
e que chega a noite, reparadora, festeira,
romántica, excitante... quen dá máis.
É nese momento, entre lusco e fusco,
(ou era entre fusco e lusco?)
cando vai sendo a hora do serán... cando un lembra os bos momentos pasados,
cando un se acorda dos días que no calendario non son feira,
e desexa ver a esa xente non coñecida,
cando un ten morriña dos seus sorrisos,
dos seus bailes, dos seus cantos,
das súas apertas,
cando un espera coñecelos máis...
é o momento do serán.

Eu tamén choro...

Eu tamén choro, eu tamén choro, cando non me alumean meu ben eses teus ollos...

Rapaciña pequena e delgada de ollos relumbrantes, non sabes que os teus ollos so relumbran cando miran altos? Levanta, orgullosa, a túa face, e mira, sen medo, os ollos de quen a ti te mira, que tes uns ollos de mel, fermosos, e un sorriso, tímido pero alegre. Sae meniña sae, que quero ver esa forza, que quero que non teñas medo.

Estás viva e sentes a brisa do norte e escoitas as ondas rompendo nas suas praias, xa deixas as túas pernas seguir os ritmos que chegan os teus oidos, como zume de treixadura para os teus beizos. Xa es libre pero aínda non ergues sen medo a túa cabeza, a túa mirada: aínda tes un peto de pedra que tapa o teu corazón, que te oprime o peito. Ceibate, para sentila miña aperta, meniña de ollos de mel, e se non podes... bueno, eu noutra vida fun canteiro!!!